كوروش غفاري چراتي: استان مازندران با توجه به موقعيت خاص جغرافيايي، خاك حاصلخيز، آب فراوان و تجميع شرايط مساعد طبيعي يكي از قطبهاي قوي كشاورزي ايران به شمار مي آيد. در حدود 350 هزار هكتار از سطح كل مساحت استان مازندران به كشت انواع محصولات كشاورزي اختصاص داشته و بر اساس آخرين اطلاعات حاصل از طرح اشتغال و بيكاري بيش از 34 درصد از شاغلين استان در بخش كشاورزي مشغول به كار مي باشند.

بطور كلي اقتصاد مازندران قطع نظر از برخي فعاليت هاي محدود صنعتي، اقتصادي متكي بر كشاورزي است .هنوز درصد زيادي از جمعيت اين استان زرخيز را كشاورزان ساكن در مناطق روستايي تشكيل مي دهند كه به امر زراعت و توليد فراورده هاي كشاورزي اشتغال دارند و هنوز مازندران در توليد بسياري از فراورده هاي كشاورزي، رتبه اول كشور را دارا مي باشد. با اين وجود ،كشاورزي مازندران از توليد بسياري از فرآورده هاي اساسي گرفته تا فروش آنها سيري پيچيده و پر نوسان دارد. به اعتقاد كارشناسان،‌با توجه به زير ساخت اقتصاد مازندران كه متكي به كشاورزي است و با توجه به جمعيت كثيري كه در اين عرصه فعاليت دارند به نظر مي رسد كمتر به ظرفيتها و نارسايئهاي اين بخش و همچنين ضرورت تحول آن در يك نگرش سيستمي توجه شده است.

بررسي ها نشان مي دهد عوامل مختلفي طي سالهاي اخير باعث شده كه بخش كشاورزي مازندران رونق خود را از دست داده و سرمايه ها غالبا از اين بخش خارج شده و به سمت ساير بخشها از جمله بخش خدمات و واسطه گري انتقال يابد.

*مازندران قطب كشاورزي نيست !

نماينده مردم تنكابن ، رامسر و عباس آباد در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اينكه با روند روبه رشد تغيير كاربري اراضي بايد در آينده نزديك ازقتصاد كشاورزي در مازندران قطع اميد كردگفت:مازندران ديگر قطب كشاورزي نيست.

شمس اله شريعت نژاد افزود: در حال حاضر استان هايي مانند خوزستان و فارس بايد بعنوان قطب كشاورزي قلمداد كرد چراكه اين استانها داراي شاخص بالاي درآمدي در بخش كشاورزي بوده و از همه زيرساخت هاي حوزه كشاورزي نيز برخوردار هستند. وي تصريح كرد:مازندران در بخش كشاورزي صرفا ازمولفه حاصلخيزي خاك برخودار بوده و اين درحالي است كه اين استان هيچ عايدي از سرانه درآمدي كشور در بخش كشاورزي و توسعه زيرساخت هاي اين بخش را نصيب مردم استان نكرده است.وي اظهار داشت:دليل اصلي عقب ماندگي مازندران را بايد در كم كاري مسئولان آن طي سال هاي پس از انقلاب جستجو كرد.

*کشاورزی مازندران در حال اضمحلال است

دبیر مجمع نمایندگان مازندران با اشاره به اینکه این استان قطب کشاورزی است، گفت: به دلیل عدم توجیه اقتصادی در فعالیتهای کشاورزی انگیزه ای برای کشاورزان وجود ندارد و کشاورزی در حال نابودی است.

قاسم احمدی افزود: مازندران یکی از قطب های مهم کشاورزی است ولی به دلیل عدم توجیه اقتصادی در فعالیتهای کشاورزی انگیزه ای برای مردمان وجود ندارد و کشاورزی در حال نابودی است. احمدی با اشاره به انتصاب استاندار جدید در استان یادآورشد: با توجه به اینکه استاندار جدید پیش از این در حوزه کشاورزی و جنگل ها، مدیر ملی بوده اند امیدواریم بتوانیم با همراهی ایشان موثر برای استان واقع شویم و کشاورزی را از فضای بسیار بدی که در آن واقع هستیم، نجات دهیم. نماینده نوشهر و چالوس گفت: اشتغال پایدار در حوزه كشاورزي زمانی اتفاق می افتد که صنايع مرتبط با آن نيز ايجادگردد.

وی افزود: زمانی که نرخ دلار 7 تومان بود، استانهای دیگر از این فرصت استفاده کردند و امروز مشکلی ندارند ولی ما از این ظرفیت استفاده نکردیم و امروزمشاهده مي كنيم كه مازندران در هردو حوزه كشاورزي و صنعت وضعيت غيرقابل قبولي دارد.

*نگاه سنتي، چالش مهم توسعه كشاورزي مازندران

رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران با بیان این که مازندران در 14 محصول کشاورزی رتبه نخست تولیدات و در 22 محصول کشاورزی جايگاه دوم را به خود اختصاص داده است که این موضوع جایگاه ویژه ای را برای استان رقم می زند، گفت: مازندران استانی توسعه یافته است که جایگاه اول اقتصادی کشاورزی در ریز فناوری زیستی سطح کشور و طبیعت گردی در سطح کشورهای منطقه را دارد.

رضا عظيمي گفت :تعامل پویا با سایر استان ها و کشورها به ویژه کشورهای حاشیه دریای مازندران و برخورداری از امنیت، رفاه و منزلت اجتماعی از ویژگیهای کشاورزی مازندران است.

وی بخش کشاورزی را یکی از زمینه های مهم در چرخه اقتصاد دانست و افزود: در تمام کشورها به خصوص کشورهای پیشرفته سهم بزرگی ازاشتغال به بخش کشاورزی اختصاص دارد. عظیمی اظهار کرد: مازندران با داشتن نواحی وسیع و شرایط آب و هوایی مطلوب و خاک حاصلخیز، یکی از مراکز مهم کشت، پرورش و تولید مرکبات در کشور به شمار می آید.

وي با بیان اینکه 113 هزار هکتار از زمین های استان به باغ مرکبات اختصاص دارد، گفت: از این مقدار 95 درصد دارای ثمردهی و بقیه در سنین پایین (نهال) هستند. عظیمی اظهار داشت: ضریب کشت محصولات کشاورزی مازندران 1.35 درصد است که 2 برابر متوسط کشوری و رتبه اول را در بخش کشاورزی در کشور دارد.

عظیمی با بیان اینکه الگوی 4 بار کشت در برخی از اراضی مازندران اتفاق می‌افتد، تصریح کرد: ارزش اقتصادی تولیدات محصولات کشاورزی مازندران با ضریب 10.5 درصد رتبه اول را در کشور به خود اختصاص داده که متوسط کشوری 4.5 است.

وي با بیان اینکه در سال گذشته كمتر از نيمي از اعتبارات تملك دارايي جهادكشاورزي استان محقق شد گفت: تاکنون در مازندران 8هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری انجام شده و 105 هزار شغل به وجود آمده است.

وي با اشاره به اينكه سنتی بودن شالیکوبی های مازندران خسارت سنگینی را به فرايند توليد برنج استان وارد مي سازد گفت:سالانه 25 درصد برنج تولیدی کشاورزان استان به ضایعات تبدیل می شود.

وي در خصوص برنامه مدرن سازي شاليكوبي هاي استان نيز گفت: در حال حاضر 1250 واحد شالیکوبی سنتی در مازندران وجود دارد که تاکنون 114 واحد آنها مدرن سازی شده و درحال فعالیت هستند.

رييس سازمان جهاد كشاورزي مازندران افزود: نگاه سنتی بعنوان بزرگترین معضل کشاورزی در استان مطرح است كه این دید باید اصلاح شود و کشاورزی به عنوان یک فن و مهندسی مورد توجه جدی قرار گیرد.عظيمي خاطرنشان كرد: این موضوع موجب افزایش قابل توجه تولیدات محصولات و ارزش افزوده خواهد شد.

*اهتمام به فن آوري و توسعه صنايع جانبي

رييس سازمان جهاد كشاورزي مازندران به طرح تسطیح و یکپارچه سازی شالیزارها و طرح زهکشی در زمین های پایین دست اشاره کرد و گفت: انجام طرح تسطیح و یکپارچه سازی یکی از زیرساخت های کشاورزی مازندران است که تاکنون در 50 هزار هکتار از شالیزارهای استان انجام شده است.

عظيمي افزود: این طرح دارای ردیف اعتباری ملی است که در آن از 40 هزار هکتار زمین شالیزاری مازندران، طرح یکپارچه سازی باید در 150 هزار هکتار اجرا شود.

عظیمی با بیان این که روند تخصیص اعتباربرای اجرای طرح تسطیح شالیزارها در استان کمتر ارزیابی شده است، گفت: 85 درصد از هزینه اجرای این طرح برای کشاورزان رایگان است و 15 درصد باقی مانده نیز در قالب تسهیلات به آنان پرداخت می شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران کشت سوم برنج را از دستاوردهای بزرگ در سال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی دانست و بیان داشت: کشت سوم برنج در شهرستان دابودشت آمل اتفاق افتاده است که خیلی از صاحب‌نظران کشت سوم برنج را امری دست‌نیافتنی می‌دانستند.

وی با تاکید بر اینکه با کشت سوم برنج مسئولیت بخش تحقیقات و بخش دانشگاهی سنگین‌تر شده است، افزود: باید براي تولید ارقام مناسب و جدیدی برنامه ريزي كنيم.

عظیمی عنوان کرد: بیش از 500 دستگاه کمباین مخصوص برنج در 6 ماه نخست سال گذشته در مازندران توزیع شده است که بیش از عملکرد 6 سال گذشته بوده است.

وي با بیان اینکه کشت برنج پرریسک‌ترین فعالیت کشاورزی است، متذکر شد: بحث مکانیزاسیون در همه مراحل کاشت، داشت و برداشت یکی از رموز و بقای کشت برنج در استان است.

وی باتاكيد بر اين نكته که جایگاه برنج مازندران در همه زمینه‌ها جایگاه ویژه است، اظهار داشت: از 4 رقم برنج پرمحصول در سبد حمایتی دولت 3 رقم مربوط به تحقیقات مازندران است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران همچنين گفت: 70 هزار هکتار به کشت ارقام پرمحصول اختصاص یافته است و برای کشت ارقام پرمحصول باید برنامه‌ریزی مدونی شود.

عظیمی با بیان اینکه صنایع تبدیلی و مکانیزاسیون برنج از برنامه‌های محوری است، تصریح کرد: بخش اعظم ضایعات برنج به دلیل فرسوده بودن شالیکوبی‌ها است و اگر ضایعات را از 25 درصد به 10 درصد برسانیم گویی 50 هزار هکتار به اراضی کشاورزی اضافه کرده‌ایم.

وي با اشاره به اينكه 155 هزار هکتار از اراضی شالیزاری مازندران دچار آبگرفتگی است و در 6 ماه از سال از دسترس کشاورز خارج مي باشد گفت: زهکشی اراضی کشاورزی مازندران در سطح اينگونه اراضي درحال انجام است.

عظيمي با بیان اینکه رسیدن به خودکفایی برنج به سهولت به دست می‌آید، خاطرنشان کرد: رسیدن به خودکفایی کامل برنج با توجه به شرایط و راندمان تولید به سهولت دست‌یافتنی است در صورتی که نیازهای این بخش تامین شود.

وي با اشاره به اینکه تجارت فناوری حرف اول را در کشاورزی می‌زند، اذعان داشت: در بحث فرآوری برنج باید گام‌های موثری برداشته شود چرا كه برنج با دارا بودن صنایع جانبی متعدد تاثیر زیادی در اشتغال و اقتصاد دارد.

خلاصه كلام اينكه ؛

با توجه به اينكه استان مازندران 9.8درصد ارزش افزوده بخش کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است وهمچنين با عنايت به پيشتازي اين استان در توليد بسياري از محصولات زراعي ضروري است سهم اين استان در جذب اعتبارات ملي افزايش يابد .سهمي كه هم اكنون كمتر از ۲۰ درصد است.

به اعتقاد كارشناسان ترديدي وجود ندارد كه یکی از ظرفیت‌های مهم اقتصادی استان مازندران بخش کشاورزی است از اين رو براي ارتقاي بخش كشاورزي ابتدا بايد زيرساخت هاي مورد نياز اين بخش توسعه يابد. از سويي ديگر از آنجاييكه در استان مازندران قطعات زمین‌های کشاورزی عمدتا كوچك است توسعه زيرساخت ها نيز به كندي پيش مي رود و در برخي موارد توجيه اقتصادي نيز ندارد كه همين امر بر دامنه تغييركاربري هاي غيرمجاز افزوده است.

به هر تقدير آنچه كه مسلم است در استان مازندران به لحاظ استيلاي ديدگاه سنتي هنوز وزن مسايل و مشكلات كشاورزي سنگين تر از توليدات آن است! متاسفانه در حاليكه همه مسئولان شعار زيبا و فريباي كشاورزي محور استقلال را زمزمه مي كنند و علي رغم برنامه هاي موجود و كوشش هايي كه براي توسعه كشاورزاي مازندران انجام مي گيرد بايد گفت كشاورزي در اين استان محور بودن خود را از دست داده است كه نمونه بارز اين مدعا اپيدمي تغيير كاربري غيرمنطقي و فروش گسترده بهترين اراضي زراعي توسط كشاورزان است.

بر اين اساس به جرات مي توان گفت: اگر وضع بر همين منوال تداوم يابد دير زماني نخواهد گذشت كه مازندران كه هم اكنون مايحتاج غذايي بيش از 25 ميليون نفر از ساكنان ايران را تامين مي كند خود به وارد كننده اي بزرگ تبديل شود!

بنابراين بايد به مسئولان، مديران و برنامه ريزان كشاورزي استان يادآوري كرد كه، تدوين برنامه ها و سياستهاي بهينه زماني مفيد خواهد بود كه در محدوده صفحات كاغذ نماند و بتواند كشاورزي مازندران را در بستر توسعه قرار دهد.آنچه مسلم است امروزه توليد بي دغدغه روياي كشاورزان مازندراني است،كشاورزاني كه در سخت ترين شرايط زيستي،اقتصادي و رواني به توليد بيشتر مي انديشند.آيا اميدي براي تحقق اين رويا وجود دارد؟!